Санжу: Перевод статье Бурят Монголы

Из за невозможности доступа Бумбын орн временно расположу сюда перевод статье Бурят Монголы.

Буриад Монголчууд

Нэрийн хувилбарууд: бурийат, бурийад, буряад, баряад, бурят, бырааскай, быраат, бырат, пырат, брат

Енее цагийн буриад монголчууд нь Ар, Евер Байгалаар нутагтай язгуурын монгол хэлт ард тумэн билээ.Оросын Холбооны улсын БН Буриад улс, Эрхуу мужийн Усть-Ордын Буриадын автономит тойрог болон Чит мужийн Агын Буриадын автономит тойрогт оршин сууж байна. Мен дээрх мужуудын зарим дуургуудэд амьдардаг(Михайлов, 1998). ОХУ-аас гадна Казахстан, Тусгаар улсуудын Хамтын Нехерлелийн орнуудын зэрэгцээ Монгол улсын хойд хэсэг ба БНХАУ-ын зуун хойд нутагт цеен тоогоор орштн сууж байна.

Буриад (бурийад) хэмээх нэр нь анхлан Монголын Нууц Товчоо сурвалж бичигт дурьдагдсан гэж уздэг. Гэвч энэхуу нэр нь орчин цагийн буриад монголчуудад хамаатай эсэх нь эргэлзээтэй. Дээрх нэрийн гарал ууслийн талаар янз бурийн хувилбар байгаагаас хамгийн боломжтойгоос авч узвэл:
1. Бури - Чоно гэсэн утгатай эртний монгол, эсвэл турэг хэлнээс гаралтай тотем уг.(Цыдендамбаев, 1972)Бури хэмээх уг нь монгол хэлэнд цээрлэгдэж, оронд нь чоно (шоно, чино, чон) гэсэн угийг хэрэглэх болсон байх магадлалтай. Хамгийн боломжтой хувилбар.

2. Монгол хэлний буриха гэдэг угнээс уудэлтэй.(Санжеев, 1983)
3. Буру-т - буруу, унэнч бус, зарим тохиолдолд урвагч гэсэн утгатай монгол угнээс гаралтай. Бурут гэж монголчууд лалын шашинт киргизуудийг нэрлэдэг байсан. Иймд бусад монголчуудын адил беегийн ба шарын шашны шутлэгтэй хойд монголчуудыг ийн нэрлэдэг байх магадлал бага юм.

Добавлено: 12.02.05, 06:15 +0000

4. Бургут - бургут-бурут нэрийн дуудлагын нэг хувилбар(Банзаров, 1997). Бургуд - халимаг хэлний бургэд, шонхор гэсэн уг. Гэвч бусад монгол хэлнээ энэ уг байгаа эсэх нь мэдэгдээгуй тул турк хэлнээс зээлсэн байх магадлалтай. Энэ нь емне дурьдсан Бури хэмээх хувилбартай адил тотем угийн шинжтэй. Гэвч бургуд - бурут-...- бурийат болон хувирах нь эргэлзээтэй.
5. Бураа-д - Ойн иргэд гэсэн угнээс гаралтай(Зориктуев, 1996).
Эдгээрээс гадна дараахь хувилбарууд бас тааралддаг.
6. Бурийа -
7. Брат- ах гэсэн орос уг. Ихээхэн магадлал багатай хувилбар. Оросын он тооллын сурвалж бичгийг буруу тайлбарласан алдаанаас уудэлтэй болов уу.

Ийнхуу олон янзын хувилбар байгаагаас узэхэд буриад нэрийн жинхэнэ утга орчин цагийн монгол хэлнээ гээгдсэн бололтой.

Буриад монголчуудын тоо:

1989 оны мэдээгээр Орост 417 400 хун байгаагаас Буриадад 249 500, Эрхуу мужид 77 300, уунээс Усть-Ордын Буриадын Автономит тойрогт 49300, Чит мужид 66 600, уунээс Агын Буриадын Автономит тойрогт 42300, ОХУ-ын бусад нутгуудад 24 000, уунд Москва хотноо 1 500, Санкт-Петербург хотноо 1000 хун оршин сууж байна ( Interdisciplinary Center for Advanced Professional Education). 2002 оны тооллогоор 445 000 гэж ОХУ-ын Шинжлэх ухааны Академын Улс ардын аж ахуйн прогноз судалгааны Институтын Хуний демограф ба экологийн тевийн Население и общество бюллетеньд дурьджээ.

Казахстанд 1989 оны байдлаар 1 200 хун ( Interdisciplinary Center for Advanced Professional Education).

Бусад улсуудад 1989 оны мэдээгээр 2 500 хун ( Interdisciplinary Center for Advanced Professional Education).

1989 оны байдлаар Монгол улсад 34 700 хун ( Interdisciplinary Center for Advanced Professional Education).

Хятадад 25 000 (Михайлов, 1998)

Добавлено: 12.02.05, 06:22 +0000

Одоогийн байдлаар буриад монголчуудын дийлэнх нь ОХУ-д оршин бууж байна. БН Буриад улс нь ОХУ-ын ундсэн хуулиар холбооны бурэлдэхуун дэх улс юм.

Добавлено: 17.02.05, 11:44 +0000

ханжанав зоригоо,

би авла

Добавлено: 18.02.05, 10:47 +0000

едиственно когда ж конец будет?

Добавлено: 17.03.07, 14:45 +0000

кто нить может проверить монгольские тексты на хамаг
на предмет правильности расстановки "є" ("ö", "ø") и "v" ("γ", "ÿ", "ї", "Y")

Обсуждаемое