МОНГОЛОЙ НЮУСА ТОБШООН

Добавлено: 09.04.04, 12:37 +0000

Угаа — огоо(маш)
сvvлээр — дараа нь

Добавлено: 12.04.04, 01:40 +0000

Добавлено: 26.04.04, 20:33 +0000

Закончил сканирование и конвертирование "Монголой нюуса тобшо".
После редактирования (spelling check) и оформления размещу на сайте.

Добавлено: 26.04.04, 20:34 +0000

Наверху гость - я.

Добавлено: 11.10.04, 04:04 +0000

Сканирование "Монголой нюуса тобшо" было сделано давно вот только не было времени окончательно заканчивать, т.е. редактировать, оформлять т.п.

Ну конце концов сделал один вариант книги (PDF format) и заргузил на сервер в раздел: "Интересные файлы"
Может скоро будет вывешен здесь.

Там пока не включены предисловие от автора и переводчика, послесловие переводчика, т.е. только основной текст МНТ.
Потом добавлю эти части и переделаю.
Не смог сделать редактирование (spelling check) полностью, так бегло просматривал один раз.

Думаю что "Монголой нюуса тобшо" скоро появиться на разделе: Интересные файлы

Добавлено: 13.10.04, 00:18 +0000

"Монголой нюуса тобшо" размещен.
enhd, имеется ли возможность разместить ССМ на русском языке?

Добавлено: 13.10.04, 01:40 +0000

Монголой нюуса тобшоон эндэ бии:
Сокровенное сказание монголов

Тус хуудаhанhаа Нюуса тобшооной ород, герман, франса оршуулга, мvн Ц. Дамдинсvрэн багшын хvрбvvлhэн халха хубилбариие оложо болохо. Баhа хоёр янзын эрдэм шэнжэлгын галиг бии.

Эрхим хvндэтэ enhd, тобшо гэжэ буруу бэшэhыень тобшоон болгожо заhабал зvйтэй мэтэ hанагдана. Буряад хvрбvvлгые пдф формадта оруулhантнай тон гоё, уншахада таатай болоод байна. Yнэхээр ехэ ажал хэжэ, саглашагvй буян хэшэг хvртєє ёhотойт. Хvсэбэлтнай, уншагшадай дvхэмые бодон, гаршагайнь дагуу букмарк буюу хабшуулга хэжэ vгэжэ шадахаб.

Грунтов Ильяда хэлэжэ манай сайт дээрэхи буряад нюуса тобшоон руу линк хvvлэхэмни.
_________________

Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской

Добавлено: 13.10.04, 02:59 +0000

Эрхэм нєхєр Цэвээн дур:

Баярлалаа. Би Н. Р. Намжилов гэсэн хvний орчуулсан номыг зvгээр л тэр чигээр нь сканердаад хєрвvvлчихсєн юм. Ямар ч юмыг нь єєрчлєєгvй, тэр номны нэр л "тобшо" гэж байна лээ шvv дээ.

Гарчгийн дагуу bookmark зэргийг хийнэ. Мєн орчуулагчийн ємнєх болон хойнох vг, зарим vг хэллэгvvдийн тайлбар зэрэг нь байгаа нэгмєсєн хамтруулж янзлаад шинэчилнэ. Жаахан удах л байх.

Добавлено: 13.10.04, 04:30 +0000

yeren heden ond undesnii uhamsar gej heleh uu dee sergej buriaduud nuts tovchoogoo buriadaar buulgah gej yariltsaad orosiin kozinii orchuulgiie buriadaar orchuulya gej. tehed ni ene namjilov gedeg setguulch (shig sanaj bna) bid mongol ugsaatan baij baigaad yund orosoos buulgah yum. belen mongoliin damdinsuren guain halh hurvuulgiig buriadaaraa buulgana gej tegj hiisen gedeg sanagdana.
harin tend tobsho gej bichsen baidag zuvooroo bol tobshoon baiha yostoil

Добавлено: 13.10.04, 04:34 +0000

Вот здесь выложил послесловие переводчика "МНТ" Ч-Р. Намжилова.

Потом как нибудь соединяю основной книгой.

ОРШУУЛАГШАhАА

Манай буряад зон бэшэ монгол угсаатантай ямаршье холбоогvй, Байгал шадараа шэбээлээд байhан юм гэжэ алдуутайгаар тоолодог байгаабди. Мvнєє vедэ эрдэмтэд энэ асуудалые ондоогоор харадаг болонхой. 17 зуунай vедэ Ородой гvрэндэ hайн дураараа хамжан орохынгоо урда тээ буряадууд гээшэ монголшуудтаяа хамта нэгэ арад, нэгэ ниитэ тvvхэтэй байгаа бшуу. Энээниие арсаха аргагvй. Ушар иимэhээ 1240 ондо бэшэгдэhэн «Монголой нюуса тобшо» гэдэг гайхамшагта зохёолой 750 жэлэй ойе ЮНЕСКО-гэй шугамаар бvхы дэлхэйдэ тэмдэглэхэеэ байhандань бидэнэр тон ехээр баясанабди.

Бэлэдхэлэй хvдэлмэри vнинэй эхилэнхэй. Yбэр Монголой ниислэл — Хvхэ-хотодо энэ асуудалаар олон уласай хуралдаан боложо vнгэрєє. Улаан-Баатарта «Нюуса тобшо» халха хэлэн дээрэ дvрбэдэхи удаагаа хэблэгдэжэ байна. МНР-эй болон гадаадын эрдэмтэдэй энэ талаар хэhэн элдэб янзын шэнжэлгэнvvд хоёр боти соо багтаагдан гарахань. 1990 ондо «Монголой нюуса тобшо ту-хай» ойн баярай vргэн ехэ хуралдаан олон ороной монголшо эрдэмтэдэй хабаадалгатайгаар Улаан-Баатарта vнгэргэгдэхэ бэлэдхэл хэгдэжэ байна.

Тvvхэ дурасхаалай энэ гайхамшагта зохёолые тэрэ холын сагта Монгол нютагта монгол хэлэн дээрэ монгол хvн бэшэhэн байгаа. Энэ шухала баримтые хаанашье, хэншье буруушаадаггvй. Харин саарhан дээрэ бэшэхэдээ, Хитадай орёо оньhон vзэгєєр hиилэhэн байгаа гv, али уйгар-монголоор дээрэhээнь уруу таталуулhан байгаа гv — мэдэхын аргагvй. Гэгээн бэлигтэй тэрэ хvнэй нэрэ тvvхэдэ vлєєгvй. Гансащье хvнэй ажал бэшэ байжа магад. МНР-эй алдарта уран зохёолшо, монголшо эрдэмтэн, академик Цэндийн Дамдинсvрэн олон жэлэй туршада тэсэмгэй нэтэрvvгээр ажаллажа, энэ зохёолые эртын монгол хэлэнhээ мvнєєнэй хэлэндэ болгон оршуулаа юм. Тиихэ зуураа элдэб хэлэн дээрэ гараhан оршуулгануудтайнь зэргэсvvлжэ, жэшээлжэ, шэнжэлжэ vзэhэн байгаа. Ц. Дамдинсvрэнэй хэблэн гаргаhан энэ номойнь 1976 оной гурбадахи хэблэлhээ буряадшалха гэжэ шиидэhэн байнабди. Зохёолой гол удхые хадуужа ойлгожо абахын тула академик С. Козиной ород хэлэн дээрэ болгоhон оршуулгые, Венгриин эрдэмтэ Лигетиин латин vзэгєєр хэблэhэн эхые, Лувсанданзанай зохёоhон «Алтан тобшые» болон тvvхэ-дурасхаалай бэшэшье номуудые уншаhан, Ц. Дамдинсvрэнэй оршуулгатай зэргэлvvлжэ хараhан байнабди. Энэ зохёолые буряадшалхадаа, халха бэшэгэйнь юрэнхы маяг найруулгые, зохёолойнь бvридэлые эбдэхэгvй гэжэ оролдоhомнай ойлгосотой ааб даа. Yргэн ниитэ буряад уншагшадта танигдаха, мэдэгдэхэгvй ойлгосо, vгvvлбэри, холбоо vгэ, элдэб юумэнэй нэрэ гэхэ зэргын зvйлнvvдые шадаха зэргээрээ тайлбарилхые оролдообди.

Анха тvрvvшээр Ц. Дамдинсvрэнэй бэшэhэн «Урид хэлэгдэхэ vгэ соонь» дайралдаhан танигдаагvй ойлгосо, vгэнvvдэй тайлбари vгэнэбди. Удаадань зохёолой элдэб бvлэгvvдтэ хабаатай ажаглалтанууд hубарюулан табигдаха байна. Тиихэдзэ тэрэ vгые олоходо бэлэн, хэдыдэхи параграфhаа абтааб гэжэ сэхэ заагдана.

«Урид хэлэгдэхэ vгэ соо» vгтэхэ тайлбаринууд:

1. hvндэрлэхэ — шалгаран, илгаран гараха.
2. Эхэ зохёол — зохёолой анханай гар бэшэг.
3. Номой сан — ном хадагалдаг газар (библиотекэ).
4. Гvн — Манж уласай засаг захиргаанай зэргэ.
5. «Игорийн хорооной vгэ» — «Слово о полку Игореве».
6. Yргэлжэлhэн зохёол — прозоор бэшэhэн зохёол.
7. Чансан — урда сагай албанай зэргэ.
8. Юань улас — Хитадта монголшуудай засаг барижа байhан vе (1280—1367 онууд).
9. Мин улас — Хитадай засаг бариhан династи (1368—1644).
10. Тэмvvлхэ — тогтожо ядан зvдхэхэ.
11. Сэрэгэй тобшоо — сэрэгэй албан газар.
12. Сэхээтэн — оюун ухаанай ажалтан.
13. Бэшэмэл зvйлнvvдэй сан — зохёолой гар бэшэгvvдые хадагалдаг газар.
14. Тэнхлэг — тэргын гол.
15. Дvнгэ — баряанай хvндэ vмдэхvvлдэг тушаа.
16. Хуран hара — долоодохи hара (июль).
17. Yрлэг — сэрэгэй дээдэ зэргэ.

Зохёолой элдэб бvлэгvvд соо vгтэхэ тайлбаринууд:

§ 12. Сорой—vбсvvнhээ vргэлжэлhэн мяхан.
§ 69. Торгон сэрэг — бэеэ хамгаалха дотор сэрэг
§ 70. Yжин — хатан (хитадаар фvжин гэнэ)
§ 69. Тэнгэридэ ошохо — наhа бараха
§ 105. Дабалга — уhанай долгин
§ 106. Илдэ — хуйда хэжэ зvvдэг, hэлмэhээ арай бага хутага
§ 106. Хан — аймаг можые ахалhан хvндэ олгохо соло
§ 114. Булган хєємэй — булганай vнгэ зvhэтэй арhан.
§ 123. Гуу — жалга.
§ 124. Хянгар — vргэн хутага.
§ 135. Ээмэг — hиихэ.
§ 147. Хvр шулуун — ургамал томо шулуун.
§ 149. Хашар — болгоомжотой, нягта, долонгир.
§ 149. Буруу хандаха — саашаа тэрьедэхэ.
§ 149. Халшарха — бэрхэшээхэ, тvбэгшєєхэ.
§ 149. Эмээхэ — айха.
§ 151. «Губшуур татаха» — олонhоо татабари, бадар суглуулха,
§ 154. Yvрдын — хэтын.
§ 154. Алтан ураг — ойро тvрэл хvнvvд.
§ 154. «Дэрэ абажа vхэхэ» — дайсаниие алан дэрлэжэ vхэхэ.
§ 164. Эл улас — бvгэдэ улас.
§ 164. Yвлэжэ эзэлхэ — наhа барахадань зєєрииень абаха.
§ 166. Дvvжэлхэ— vлгэжэ алаха.
§ 167. «Сагаан эдеэндэ сасаха, хара мяханда хахаха» — наhа бараха гэhэн удхатай.
§ 169. Зvлгэхэ — ялагар болоторынь аршаха.
§ 172. Янгирцаг — ашаанай эмээл.
§ 174. Хvндэлэнэй хvн — дайлалдажа байгаашадай хаананшье оролсодоггvй гурбадахи хvн.
§ 174. Хvнєєхэ — хорлохо.
§ 174. Хvсэрдэхэ — газардаха.
§ 177. Тэргын арал — огдёобо.
§ 179. Yрсэхэ — тэмсэхэ.
§ 179. Хавьтуулха—ойро болгохо.
§ 181. Эмгэнvvлхэ — гомдохоохо.
§ 183. Хайха — hурагшалха, бэдэрхэ.
§ 183. Асар — байшан дээрэ бариhан hарабшата дабхар,
§ 185. Тэрэм — гэрэй хана.
§ 189. Халшарха — бэрхэшээхэ, зvрхэ алдаха,
§ 191, Хэбтvvл— hvниин манааша.
§ 191. Торгууд — харуул сэрэг.
§ 191. Хишигтэн — ээлжын харуулша, харгалзагша.
§ 191. Чэрби — сэрэгэй соло.
§ 192. Хорчин — номо hомо агсагша.
§ 192. Буурч— тогоошо.
§ 192. Жасаалха — ээлжээр тогтомол алба хэхэ.
§ 194. Тэрс — эсэргvv.
§ 194. Цааз — журам, хуули.
§ 194. Торлог — hабаа, бургааhан.
§ 185. Шивээ — vншэн хабhан.
§ 195. Ухасхиихэ — гэнтэ худэлхэ.
§ 199. Yргэс — зvvн шэнги адаалхай зvйл.
§ 199. Єєш — загаhа барихадаа мэхэлхэ юумэн.
§ 199. Таалал — дура, hанаа.
§ 200. Угалза — зэрлиг хониной эрэнь.
§ 200. Харц — ехэ изагуургvй хvн.
§ 200. Умартаха — бэшэг мартаха.
§ 200. Ангид — гадна, тусхай.
§ 200. Улайшарах—шармайха, зvдхэхэ.
§ 200. Єєрэ — ондоо, бусад.
§ 201. Умардашагvй — мартаха аргагvй.
§ 201. Алжааха — ядарха.
§ 201. Даяар — ниитэ.
§ 201. Соёрхохо — хайралха.
§ 201. Ивээхэ — vршєєхэ.
§ 201. Yмэг — тvшэг, тулгуури.
§ 201. Тонилгохо — vгы болгохо, алаха.
§ 201. Тvлэг — vзэл vзэхэ.
§ 201. Оршуулха — хvvр хvдєє табиха.
§ 203. Алмай — мартамхай, болгоомжогvй.
§ 203. Алжааха — эсэхэ сусаха.
§ 203. Хэлтэрvvлхэ — vршєєгдэхэ.
§ 209. Нядалха — алаха.
§ 213. Сvн — найрай vедэ томо hабада хэhэн айраг, архи.
§ 213. Хиан — ноёдой хажууда ябадаг доодо тушаалтай хvн.
§ 214. Yстэн — дайсан этэгээд.
§ 214. Уухай — байлдаанда ороходоо хашхарха аялга.
§ 216. Бэхи — феодалай vеын зэргэ.
§ 219. Дархан дураар — алба татабари vгэхэгvй, ан гvрєєл абалха хоригдоhон газар.
§ 224. Шадар хишигтэн — онсо этигэлтэй дотор сэрэг.
§ 227. Баатарлаха—зориг зvдхэл гаргаха.
§ 227. Бэрээ — хvниие сохихо гэhэн нарин модон.
§ 230. Ээлт—аша туhатай, ашата.
§ 230. Yшихэ — хоролхохо.
§ 230. Yвч — бvрин, бvхэли.
§ 230. Юрэнхы — гол шухала.
§ 238. Хатагтай — эмэгтэй хvниие хvндэдхэhэн vгэ.
§ 244. Огшохо — hугарха, холодохо.
§ 245. Агтын хороонhоо — албатанhаа.
§ 247. Боомт — хэрэмдэ орохо хаалга.
§ 249. Yрмэг — бvдvvн нэхэмэл бараа.
§ 253. Балгас — эртэнэй хото.
§ 254. Тvлбэрхэ — торохо, зогсошохо.
§ 254. Туйбалзаха — ганхаха, найгалзаха.
§ 254. Хамхиха — бvтvvлхэ.
§ 254. Масаха — ехээр зvдхэхэ.
§ 254. Огшуулха — хормой дээшээ болохо.
§ 254. Бохир — буртаг, хирэ.
§ 257. Удаа гэзэгэдэ ябаха — ара тээнь ябаха.
§ 265. Субилха — аргалха, тордохо.
§ 268. «Тэнгэридэ халиха» — наhа бараха, нvгшэхэ.
§ 268. Хvхэл — адуунай толгой дээрэ улдэhэн ута туг уhэн.
§ 268. Хотол — ниитэ, бvхыдєе.
§ 268. Хуур цуур — хvгжэмэй хэрэгсэл.
§ 268. Онголхо — vргэн тахиха.
§ 272. Тvлэгшэн — vзэлшэн, мэдэлшэн.
§ 274. Луус —элжэгэ гvvн хоёрhоо тvрэhэн адууhан.
§ 275. Бороохой — хvниие сохихо гэhэн тусгаар модон.
§ 275. Хайгуул — тагнуул, бэдэрvvл.
§ 276. Алагшалха — илгабарилан vзэхэ.
§ 279. Хусэр — хээрэ.
§ 280. Амуушан — будаа таряанай харуулшан.
§ 281. «Боро дарсанда ороhомни» — архи уудаг байhамни гэhэн удхатай.

Манай буряад арадай уг гарбалтай, эртын тvvхэтэй холбоотой «Монголой нюуса тобшые» vндэhэн хэлэн дээрtэ болгон оршуулхадаа, ямар ехэ харюусалгын тудаhые vнэн сэдьхэлhээ мэдэржэ, эхэ зохёолойнь удхые зvбєєр, дvvрэнээр, тодоор гаргахые шармайhан байнабди. Та бvгэдэ уншагшад єєhэдынгєє hанамжа, дурадхал, шvvмжэлхы ажаглалтые манай Буряадай номой хэблэлдэ эльгээхэ бэзэт гэжэ найданабди.

Чимит-Рэгзэн Намжилов

Добавлено: 22.10.04, 05:55 +0000

Я загружал в раздел "Интересные файлы" законченную версию "Монголой нюуса тобшо" где добавлены предисловия и послесловие от редактора, автора и переводчика.

И ещё сделал bookmark как советовал Цэвээн чтобы легко было бы переходить на главы.

Администраторам или модераторам прошу заменить старый файл этим новым.

PS: Надеюсь что не будет (C) проблем с переводчиком бурятским.

Добавлено: 22.10.04, 16:12 +0000

2 enhd
Спасибо большое!

Кажись, еще не загрузили
пока только старая версия
_________________

Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской

Добавлено: 22.10.04, 22:52 +0000

Версия 2.0 размещена, старая удалена.

Добавлено: 23.10.04, 02:35 +0000

гоё болоо :D
_________________

Отшеньдобрый hидальго Дон Цэбээн Кижингинский и Доодо-Кодунский, Улаан-Yдэнский и Улаанбаатарский и прочая, прочая... едет к сеньоре Наталее Добоской и Машзаводской

Обсуждаемое