BURYATIA.ORG    САЙТ БУРЯТСКОГО НАРОДА



  Закрыть
Логотип buryatia.org
Обратная связь    Правила сайта    Размещение рекламы


Журнал пользователя
Все журналы | Создать аккаунт
Зарегистрированные пользователи автоматически могут создать свой собственный журнал и опубликовать в них комментарии.

Эхэ эсэгэ. (Үгүүлэл)
от: bairab
Последнее обновление: 22.07.2013 11:41

         Хэзээ нэгэтэ, урдын урда сагта,  уhан далайн шалбааг байхада,ундэр уулын болдог байхада, уняа уулэнэй удхэроодуйдэ, ургэн мурэнэй горхолоодуйдэ, тайгын hогооной инзагалаадуйдэ,   тала  дайдын бии боложо байха уедэ, замбии дэлхэйн тогтон байха уедэ,  болоо гэhэн юумэл.  Ундэр тэнгэриhээ бурхан байгуулжайhан дайдаяа гэнтэ хаража , гайхаба гэхэ. Ургамал соо ургамалш бэшэ, амитан соо амитанш бэшэ,  хайратайхан гэгшын  байгаалиин алдуу гуйжэ ябаа гэхэ. Хоер хултэй, хоер гартай, толгойтой. Хусэтэйб гэhэн ушоо. Биб гэhэн ушоо.  Бардам гээшэнь бараггуй, омог гээшэнь олиггуй, урзэгэр гээшэнь узэшэгуй, хэрзэгэр гээшэнь хэлэшэгуй, даб гэхэдээ далишгуй,  дурэгуйдэнь дутэлшэгуй, гар хулынь эзэгуй -  айхаар, жэхыхээр.  Бурхан гайхажа, хундан духаяа маажаба: тогоонойхиео  ехэдуулжэ, хундагадаа хон байса бари бариhаар,  мангартаа диилдэн,  иимэ ехэ алдуу эндуу газар дэлхэйдээ гаргажархео губ? Хунэй хубуун  гээд  ушоо омог нэрээр нэрлээ губ?  Омогынш омог, барагынш бараг аад, юугоор дуталдаhан барнааг  байгааб?  Оониин, харан, шэртэhээр, бурхан тааба:  хунэй хубуунэй хажуудань ябаха,бэеынь сахиха ,hулдынь ургэхэ, харгыень   зарлаха, унабалынь бодхоохо, тороболынь тодхоохо, мууень даражайха, hайень ургэжэйхэ,  хулжуурхадань  хазаарлаха, хабhанайнь саана хабиргай болохо, торхогойнь хаяада тушэмэл тогтоохо, угынь залгаха хубууень мансылха, айл уртадань уняа гаргаха,   халуун сай  аягалжа,  эдеэ хоол  барижайха, гэрээр дуурэн hанаатай, гэрэлээр дуурэн шарайтай  эхэнэр хатан дутаад байба….

……..Хоолойгоо бурхан заhажа, «hайн бэшэ» гэжэ гэмэржэ, дутуу дундынь заhахам  гэжэ,  тэнгэриин басагадые бутээбэ гэхэ. Алдуу хэхээ айжа, анхаралтай байба, айхабтараар оролдобо.  Одо мушэдэй элшые, халуун наранай уриие, газар хурьhэнэй зоолэниие ,  hубэлгэн ухаа, хурса хэлэ, мэхэ гохошье, хусэ шадалшье, эди шэдишье  болон,  хуу бараниинь шэлээд, угэбэ  ха тэрэ бутээлдээ. Гайтайхан тэрэ бутээлниинь  гараhаар лэ галабые  гайхуулба. Нюhатые хун болгожо, нюргатые хулэг болгобо,  угырhэниие баяжуулжа, урбэгэрые эрэгжуулбэ. Ухэhэниие бодхоодог,  Эрхы дээрээ эмтэй, ухэсэниие бодхообо, долеобор дундаа домтой, убдэhэнииеhэргээбэ.  Альган дээрээ арбан аб гуйлгэбэ,  хурган дээрээ хорин жэб хатаргааба, альганай шэнээн арhаар арбан захатые бутээбэ, хурганай шэнээн торгоор хорин захатые бутээбэ. Айхабтар  бэрхэ,  аягуй сэлмэг,  дурбэн тэгшэ талаантай, хунэй ури бии болошоhон байба. Тэрэ гэhэнhээ хойшо эхэнэр турэлтэн дэлхэйдэ таража, эрэ хунэй эрдэни гуулэжэ,  бухы юумэнэй эхин – Эхэ гуулдэг болоо hэн гэхэ.

         Бурхандаа адислуулжа,  тэнгэриин оедолые дахан,  эхэнэр хун газар дайдада бууhан ха . Дэлхэйдэ таража, хунэй хубуу  золгожо, зол жаргалаа олоходоо, тэрэмнэй  тэнгэридээ хандан, hу сагааяа ургэн , баяраа хургоо hэн гэхэ: « Газарта мундэлхэдоо, би,  эхэнэр хун, дэншье hаа   унжэгэн зоолэн, ута уhэтэйш hаа, богони ухаатай, ута хэлэтэйш hаа , бирагуй шадалтай, шуран хултэйш hаа, шандаган зурхэтэй, ахир гээшэм оромгуй, hула гээшэм олиггуй юм hэн. Теэд бурханай ашаар хунэй хубуу золгоо hэм, хуби заяагаа ниилуулээ hэм.  Гуламтадаа галтай, газаагаа сэргэтэй болоо hэм.  Гэртээ эзэнтэй, гасуудhаа хамгаалтай болоо hэм . Тэрэмнэй гайтай юм даа, хунэй хубуун , теэд, галаб дэлхэй гаталха шадалтай юм даа. Эсэгын хубуун эрхэ юм даа,  теэд, эрхэш хадаа зоригтой  юм , эсэгэ ороноо хамгаалдаг юм даа.   Тэрэмнэй  хусэтэй юм,  хужуун шанга шандааhатай юм.  Харатые хэтэ нэрбэhэн, оеоргуйхэн ухаатай юм. Боротые бута бажууhан, уйгаргуйхэн булшантай юм .…»

       Бурхан эхэнэрые шэхэнэйнгээ шиир болтор  шагнан, гайхаба: «  Ямар иимэ, уhан дээгуур урмэ хооруулжэйхэ, яhагуй хэлэтые бутээжэрхибэбиб. Энэ шашагые тэсэбэритэй дааhан хунэй хубуун унэхоороол шанга байна .  Эрэ хун досоо эмээлтэй морин багтадаг, аба хун досоо ашаатай тэмээн багтадаг гэжэ хэлсэдэгынь буруу бэшэ ха даа…» -гэжэ, гааhандаа тамхяа шэхэн, hорон, тэрэнээ бааюулжа, энеэбхилжэ hугаа hэн гэхэ. Тэрэл гэhэнhээ  хойшо хунэй хубуун -  эрдэни, зэндэмэни, булад, шэрэм,бата, золто, зориг гэжэшье  байжа гое hайханаар нэрлуулэн, буряад зоной  урдаа хараха, эхэ хунэй тушэн ябаха,   эдеэнэй эгээн амтатай дээжэдэ хуртэдэг, гэрэй эгээн хундэтэй хойморто hуудаг, эхиин эхинэй гол – хундэ ехэтэ Эсэгэ гуулдэг болоо hэн гэхэ.

 



Комментарии

Комментарий к: Ундэр
(Разместил 22.07.2013 23:25)

Написано хорошо, но надо было еще добавить при перечислении предтечи: "абарга могойн хорхой байхада, ундэр модоной зулзага байхада и т.д."


Комментарий к: Xaluun_Zurxetey
(Разместил 22.07.2013 23:43)

hонин юумэ бэшэжэ уншуулбат! =)


Комментарий к: byir
(Разместил 05.08.2013 07:48)

эрые иигэнгээд лэ хvндэлдэг болоо юм байна гэжэ мvнээл ойлгооб... яагаа нангиин бодол байнаб? тэрэ туулайн зvрхэтэйшэнь ухаатай(мэхэтэй) байнааааа....


электронный учебник бурятского языка
Авторизация
Зарегистрировано:
Всего: 19998

Сейчас на сайте:
01: iskatel

День в истории
В этот день было:


Календарь
Событий нет

1
2
3
4
5
6
7
8
9
10
11
12
13
14
15
16
17
18
19
20
21
22
23
24
25
26
27
28
29
30
31

Опции

ДОБАВИТЬ СОБЫТИЕ
Сегодня
В этом месяце
За год

Счетчики

Рейтинг@Mail.ru
Яндекс цитирования