minkultrb.ru мэдээсэнэ

Добавлено: 19.12.11, 17:23 +0000

Буряад хэлэн дээрэ “У Лукоморья” гэһэн шэнэ хүүхэлдэйн кино гараба

Екатеринбург хотын «Лукоморье Пикчерз» гэһэн анимационна студи шэнэ мультфильм бэлдэжэ гаргаба.

Энэ студиин мэргэжэлтэн Андрей Бенедиктовэй хөөрэһөөр “Энэ ажалые 2009 ондо эхилһэн байнабди. Александр Пушкинай суута «Руслан ба Людмила» гэһэн оршолоор хүүхэлдэйн кино бэлдэжэ, 25 хэлэн дээрэ оршуулжа гаргабабди. Энэ ажал хэхэдэмнай маанадта туһа хүргэһэн Буряад радиодо, Буряадай гүрэнэй университедэй буряад хэлэнэй багшанарта һайниие хүргэнэбди”.

Чукот, эскимос, ненец, татар, англи, ханты, манси, хальмаг, хитад, чуваш, яхад, фин, коми, мари, голланди, удмурт, буряад, белорус, хакас, солонгос, япон, башкир, карели, ород болон эсперанто хэлэнүүд дээрэ энэ хүүхэлдэйн кино гараба гээд мэдүүлэе. Буряад хэлэн дээрэ энэ поэмые поэт Гунгаа Чимитов оршуулжа, Буряад радиогой диктор Баатар Цыбенов уран һайханаар уншаба.

Энэ мультфильм иимэ хаягаар харахадатнай болохо:
Ородоорhttp://www.youtube.com/watch?v=cuGakYLwC-o
Буряадаар www.youtube.com/watch
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/2/article/burjaad-khehlehn-dehehreh-u-lukomorja-gehehn-shehneh-khkhehldeh/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=b513d6413029ad1ee0cee9756985d08f
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 19.12.11, 17:26 +0000

Хүүхэлдэйн “Үльгэр” театр Яруунын аймаг руу гастрольда гараба

Шиираб Нимбуевай 100 жэлэй ойдо зорюулагдажа табигдаһан “Тархайн хүбүүн Зархай” гэһэн спектакль Үльдэргэ, Мужыха, Нарһата, Шэрэнги, Иисэнгэ гэһэн нютагуудар октябриин 10-12 үдэрнүүдтэ табигдахань. Нютагайнгаа суута уран зохёолшын номоор бүтэһэн зүжэг харахаяа олохон хүүгэд баяртайханууд бэлдэжэ байгаа ёһотой. Хүдөө нютагуудаар зүжэгүүдые харуулжа ябаха хэды хүшэршье байбал, Республикымнай хүүхэлдэйн театр буряад уран зохёолшодойнгоо зүжэгүүдые табижа, тосхон аймагуудар харуулхаяа оролдодогынь мэдээжэ. Театрай залуу артистнар найруулагша Эрдэни Жалцановай хүтэлбэри доро энэ зүжэг бүтээжэ, хабарай апрель һарада арад зоноо баясуулаа бэлэй. Хори-Яруунын хилэ дээрэ, Маарагтын эрьедэ, Яруунынхидай дурасхаалай нангин газарнуудай нэгэн болоһон, Намжал болон Шиираб Нимбуевай шүлэгүүдые һиилэһэн шулуунуудтай “Уянгын сэсэрлигтэ” буужа, мэндэеэ хүргөөд, “Үльгэрэй” артистнар мүнөөдэртөө үлзы һайхан Үльдэргэ нютагта зүжэгөө харуулха.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/2/article/-520ee25ed7/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=6451d4b9ce13956e50dba7822f4c3cb3
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 19.12.11, 17:28 +0000

Д-Р. Батожабайн түрэһэн нютагта дурасхаалай үдэшэ үнгэрхэнь

Агын автономито тойрогой Могойтын аймагай Догой нютагта 10 һарын 14-дэ Буряад ороной элитэ уран зохёолшо Даша-Рабдан Батожабайн 90 наһанай ойн баярта зорюулгадаһан дурасхаалай үдэшэ үнгэрхэ.
Энэ хэмжээ ябуулгануудта хабаадахаяа Улан-Үдэһөө зохёохы бүлэг үглөөдэр гараха. Тэдэнэй тоодо: Лхамасу Батуевна Батожабай, Сэсэгма Даширабдановна – зохёолшын һамган ба басаганиинь, Матвей Чойбонов – Буряадай Уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ, Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын театрай захирал Доржо Балданов, театрай музейн дарга Валентина Бабуева, уран зохёолшо Гарма-Доди Дамбаев, дуушан Хажидма Аюржанаева, М. Хангаловай түүхын музейн хүдэлмэрилэгшэд мүн Д-Р. Батожабайн нэрэмжэтэ Номой һангай захиралай орлогшо Эржэна Самбуевна.
Уран зохёолшын ажаһууһан саг хугасаада зорюулагдаһан конференциин үедэ Буряад драмын театрай хэблэһэн “Магия таланта личности” гэһэн номой презентаци үнгэрхэ. Мүн уран зохёолшын номуудай үзэсхэлэн дэлгэгдэхэ.
Октябриин 31-һээ ноябриин 4 болотор Агын тойрогой нютагуудаар Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын театрай бэлдэһэн Даша-Рабдан Батожабайн нангин дурасхаалда зорюулагдаһан “Үндэр солынь үргэе” гэһэн Гала-Концерт үнгэрхэ гээд мэдүүлэе. Уран зохёолшын бэшэһэн зохёолнуудһаа, зүжэгүүдһээ хэһэгүүд, зохёолшо тухай дурсалганууд, дуунууд, шог зугаа, нааданууд г.м. уран аргаар Буряад ороной суутай хүбүүдэй нэгэн болохо элитэ уран зохёолшоноо театрай артистнар дурсан ёһолхо.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/2/article/-b14b1c2a36/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=e248c41ed271fc1c1e0fd4ea09958b25
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 19.12.11, 17:30 +0000

Октябриин 21- Буряад хэлэнэй баярай үдэр

Автор: Б. Гындынцыренов
Буряад Республикын Правительствын 2011 оной апрелиин 7-ной № 203-р захиралай ёhоор Буряад хэлэнэй үдэрэй баяр октябриин 21-дэ тэмдэглэгдэнэ.

Энэ hайндэрэй зорилго – буряад хэлэ дэлгэрүүлхэ ба гүрэнэй хэлэнэй үүргэ үргэхэ мүн.
Буряад Республикада Буряад хэлэнэй үдэр зургаадахи жэлээ тэмдэглэгдэнэ. Энээхэн баярай үдэр hайхан заншалтай боложо байна. Эрхүү можодо ба Забайкалиин хизаарта ажаhуудаг буряад угсаата зон, болон Монголой ба Хятадай буряадууд hайшаажа дэмжэдэг юм.
Буряад хэлэнэй баярай үдэртэ зорюулагдаhан арга хэмжээнүүд октябриин 1-hээ эмхидхэгдэжэ эхилээ. Республикын hургуулинуудта, дунда ба дээдэ hуралсалай эмхи зургаануудта, номой сангуудта нээмэл хэшээлнүүд, найруулга ба диктант бэшэлгээр урилдаанууд, оюун ухаанай наада тоглоом, уран шүлэгэй, уран уншалгын мүрысөөнүүд үнгэргэгдэнэ.
Октябриин 8-да оперо баледэй театрай урдахи талмайхан дээрэ буряад караоке дуунай урилдаан болоо. Оюутад, залуушуул, мэдээжэ дуушад ба пенсидэ байhан үбгэд хүгшэд эндээ дуу гүйсэдхэжэ, эндэ сугларагшадые, тойрон байhан зониие баясуулба, мүн бэлэг сэлэгтэ хүртэбэ. Бүгэдэ буряадай үндэhэн соёлой эблэл энэ мүрысөө эмхидхэбэ.
«Эрхим багша-2011» гэhэн мүрысөөнэй дүн гараба. 19 багшанар эндэ оролсоо.
«Буряад хэлэн түрэлхи хэлэн» гэhэн номинацида шалгаржа гараа гэбэл:
1. Сультимова Сэндэмэ Цырендоржиевна, Хэжэнгын юрэнхы hуралсалай дунда hургуули № 1.
2. Мункуева Мира Баировна, буряадай лицей-интернат № 1.
3. Нанзатова Очир-Ханда Найдановна, Асагадай юрэнхы hуралсалай дунда hургуули).
«Буряад хэлэн Буряад Республикын гүрэнэй хэлэн» гэhэн номинациин эрхим багшанар гэбэл:
1. Доржиева Аюна Жамьяновна, Сэлэнгын Загустайн юрэнхы hуралсалай дунда hургуули.
2. Ванзатова Гэрэлма Ринчиннимбуевна, Улаан-Үдэ хотын hургуули № 32.
3. Бадмаева Баярма Жигмитдоржиевна, Улаан-Үдэ хотын hургуули № 33.
Октябриин 17-до Гүрэнэй номой санда буряад хэлэнэй габшагай долоон хоногой нээлтэ болоо. Эндэ найруулгын мүрысөөн, буряад номой, буряад монгол хуушан бэшэг дээрэ барлагдаhан номой үзэсхэлэн, уран зохёолшодтой уулзалганууд эмхидхэгдэжэ байна.
Буряадай гүрэнэй университедтэ оюутадай дунда уран шүлэгэй конкурс үнгэрөө. Энэ мүрөөсөөн Дондок Улзытуевай, Цырендулма Дондоковагай ба Рахмет Шоймордановай ойн баярта зорюулагдаhан байгаа.
Улаан-Үдэ хотын 32 дугаар hургуулида «Буряад хэлээ hайн мэдэгшэдэй турнир» үнгэрөө. Түрүү hуури эзэлhэн команданууд:
1. 29 дугаар гимнази (команда толгойлогшо - Биданов Арсалан, 8 кл., хүтэлбэрилэгшэ багша – Цыремпилова Б.Ц.).
2. 19 дугаар hургуули (команда толгойлогшо – Цыренова Мария, 9 кл, хүтэлбэрилэгшэ багша – Жергалова О.Д.).
3. 47 дугаар hургуули (команда толгойлогшо – Банзаракцаева Нарана, 8 кл, хүтэлбэрилэгшэ багшад – Очирова Д.Г., Эрдынеева Т.Д.).
Республикын хүүгэд-эдиршүүлэй номой санда «Түрэлхи буряад хэлэмнай» гэhэн үзэсхэлэн дэлгээгдээ.
Октябриин 19 – 20-до дунда мэргэжэлэй hуралсалай (ССУЗ) оюутадай дунда уран үгын уншалгын конкурс багшын колледждо үнгэрбэ, Улаан-Үдэ хотын 33 дугаар hургуулида «Алтан намар» темээр медиа хэшээл, Буряадай 1 дүгээр лицей-интернадта электрон номоор турнир эмхидхэгдээ.<br />Эдэ үдэрнүүдтэ «Мир» телеканалда Буряад хэлэнэй баярай үдэрнүүдтэ дашарамдуулан уран hайханай, баримтата кинонуудые, дуу хүгжэмэй концерт наадан харуулагдажа байна.  <br />Октябриин 21-дэ Буряад хэлэнэй үдэрэй баяр ёhолол болохо. Эндэ республикын мүрысөөнүүдтэ шалгарагшадта шан барюулагдаха, концерт наадан харуулагдаха.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/2/article/21-21-21/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=22f7ba47af0d1c18f4b2c1f64e7bd21e
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 19.12.11, 17:32 +0000

Батожабай тухай шэнэ ном Буряад драмын театр хэблүүлбэ

Автор: Мүнхэжаб Очиров

Бурядай мэдээжэ уран зохёолшо Даширабдан Батожабайн нэрэ тэрэнэй тоонто Догой нютагай лицей-һургуулида олгогдобо. Октябриин 14-дэ Догой нютагта Д.Батожабайн түрэһѳѳр 90 ойн баярай суглаан болобо. Тэрэнэй хэмжээн соо һургуулиин байшанда дурасхаалта самбар нээлгын ёһолол, Агын округой һургуулинуудай буряад хэлэнэй багшанарай хабаадалгатай эрдэмэй-дүршэл дадалай конференци болоо. Үдэшэлэн һургуулиин һурагшад, нютагай уран һайханай бүлгэмэй гэшүүд һайндэртэ зорюулагдаһан наада табиба.
Округой, районой хүтэлбэрилэгшэд, нютагай олониитын түлѳѳлэгшэд, Буряадай уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ М.Р.Чойбонов, энэ нютагһаа гарбалтай Ага, Могойто, Улан-Үдэһѳѳ ерэһэн айлшад, эдэбхитэд, олзын хэрэг эрхилэгшэд амаршалгын үгэнүүдые хэлэбэ. Буряадай Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ драмтеатрай делегаци Батожабай тухай шэнэ номтой танилсуулба. Догой нютагайхид уран зохёолшын наһанай нүхэр Һамасу Батуевнада, Сэсэгма Даширабдановна басагандань бэлэгүүдые барюулба, үреэлэй үгэнүүдые хэлэбэ. Агын округой телевидени радио дамжуулгануудые хэбэ, газетэнүүдэй сурбалжалагшад энэ үйлэ хэрэгые бэшэжэ абаба. Догойн зон нютагайнгаа суута хүбүүнэй дурасхаал мүнхэлһэн хэмжээнүүдтэ эдэбхи хэшээлтэйгээр хабаадаба, баярлаба.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/2/article/batozhabai-tukhai-shehneh-nom-burjaad-dramyn-teatr-khehbllb/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=49a380e04cbe8662a6a7ec8a4dee4d12
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 19.12.11, 17:36 +0000

Поэт Алексей Бадаевай уран зохёолой булан Ивалгын номой һанда нээгдэбэ

Буряад хэлэнэй һайндэртэ дашарамдуулан октябриин 21-эй үглөөгүүр 11 сагһаа Буряадай арадай поэт Алексей Бадаевта зорюлагдаһан хэмжээ ябуулганүүд үнгэрбэ. Ивалгын номой һанда поэт Алексей Бадаевай литературна булан нээлгын баяр үнгэрөө. Поэдэй һамган Цыжиб Очировна энэ буланда нүхэрэйнгөө печатна машинка, һуудал-креслэ, костюмынь, фотозурагуудые, стол дээрэхи лаампыень, 300 номой библиотекэ, тэдэнэйнь 40-нь СССР гүрэнэй ехэ-ехэ уран зохёолшодай автографуудтай. Ивалгын дунда һургуулиин эдир һурагшад ород хэлэн дээрэ оршуулагдаһан шүлэгүүдыень уран һайханаар уншаба. Алексей Бадаевай шүлэг дээрэ бэшэгдэһэн дуу, Ивалгын аймагай гимн, ансамбль гүйсэдхэхбэ. Эндэ үнгэрһэн хэмжээ ябуулгада библиотекын хүдэлмэрилэгшэдэй үүргэ тон ехэ гээд тэмдэглэе, тэдэнэй тоодо Арюна Анатольевна Цыденова.Энэл үдэр 13 сагта Улаан-Үдэ хотын Ключевская, 86 гэһэн хаягаар поэдэй һууһан гэрэй баруун талада дурасхаалай самбар нээлгын баяр үнгэрбэ. Тэрэнэй удаа 14 сагһаа Үндэһэтэнэй номой һанда “Эрмэлзэл дүүрэн наһан” гэһэн номуудайнь выставкэ дэлгэгдэжэ, һая хэблэгдэһэн 2 номойнь презентаци үнгэрбэ – “Уянгата дуунууд”, “Наһанам зам”, мүн үшөө тиихэдэ “Нютагаа һанажа ябанхайб” гэһэн дуунуудайнь аудиодиск гараа гээд олониитэдэ мэдүүлэе. Энэ үдэшые нютагайнь хүбүүн Зоригто Тогочиев хүтэлбэрилэһэн байна. Энэ хэмжээ ябуулгануудта Буряад Республикын соёлой һайдай орлогшо Сергей Добрынин, Арадай Хуралай түрүүлэгшын орлогшо Цыденжаб Батуев, хэлэ бэшэгэй эрдэмэй доктор Людмила Дампилова, уран зохёолшодой холбооной түрүүлэгшэ Матвей Чойбонов, Ивалгын аймагай захиргаанһаа Цыден-Дамба Лыктыпов, уран зохёолшын нүхэдынь Гарма-Доди Дамбаев, Цыдып Цырендоржиев болон олониитэ хабаадаба, Энэ үнгэрһэн хэмжээ ябуулгануудта поэт Алексей Бадаевай наһанайнь нүхэр Цыжиб Очировнагай хубита аргагүй ехэ гээд тэмдэглэе.

с Поэзи?!»Иигэжэбарияа хурсадхан олохон жэлоньһо зангилаа тайлан шиидхэжэ ябана ха юм даа.Арадайнгаа дундаһаа гараһан хүнэй образ э бэзэ.«Эмниг хүлэорюун уряа дууряажа хүнэй ажабайдалай гүн ухаанай онсо шэди харуулха гэжэ оролдоно ха юм.Ажабайдалай бурьялма далай сооһоо эхын нангин образ дүрэ, абын эгсэ хатуу эрилтэ — һургаал болоод хододоо ашанууд эхи табижа,Бага наһаһгүй хүсэлдэ хүргөө.Эхэ, эсэгын орондоЭнхэрэл үргөө, — гэжэ түүрээн зураглана.Эдэ мэтын юрын лэ гэжэ һанахаар образ — дүрэнүүд дээрэһээ уран шүлэгшэн гүн удхын гүнзэгы философско бодолнуудтаа асарна. Энэ «уһан мэтээр урдадаг наһанай болзор гү, али хубилаад эрьедэг хуби заяан, дүүргэгдэнгүйгөөр орхигдоһон ажал хэрэгүүд гү, али хэлэгдэнгүйгөөр үлэһэн урин һайхан шэдитэ үгэнүүд болоно ха юм даа. Эдэ мэтые харуулжа автор хүнэй нангин табисуур буянта үйлэ хэрэгүүд гэжэ гүнзэгы бодолдо уншагшадаа уран гоёор асарна ха юм даа.А. Бадаев мүн тиихэдэ баллада, сонет мэтэ уран поэзиин онсо орёо жанрнуудта бэлиг шадабарияа харуулжа шадаа. Манай буряад литературада баллада, илангаяа сонед болон тэрэнэй гүрлөөнүүдые 1970-80-яад онуудта һаял дэлгэржэ, тэдэнэй онсо орёо байгуулга болон хэб маягые баримталан зохёохо маяг дэлгэржэ эхилээ бэлэй. Эдэ жанрай нюусануудтай олохон уран шүлэгшэд бэлигээ харуулһан байха. Тиимэһээл Алексей Даниловичдэ зохёогдоходо орёо, онсо гуримтай жанрнуудта хандахадаа онсо өөрынгөө бэлиг талааниие харуулһан байна. «Түгсүүлнүүд тухай баллада» соогоо мүнхэ эръесын оршолондо ябаһан амитайшуул«Арбагар борохон түгсүүлнүүдээ,Хаанашъе ябабал модод,Хаа-яа һанадаг байгыт.Абдар, мачта, түлеэн болоош һааАба, эжынэртээ ашыень харюулыт...» гэжэ нангин захяа-һургаал зааха гээшэ бэзэ.Мүншье тиихэдэ сонедүүдэй гүрлөөгэй огсо гурим юрын поэт бэшэжэ, зохёожо бирахагүйл ха, тиимэһээл бэлиг түгэлдэр, онсо бэлигтэйшүүл эндэ хабаяа туршажа гарадаг солотой. Тиимэһээл «Хуби заяан» гэһэн сонедүүдэй гүрлөө соо автор хайрата дүүгэйнгээ нангин дурасхаалда зорюулжа зохёон бэшэхэдээ:«Байдалай шуурган соогууряһала зобоходоошъе,Багынгаа энеэбхилгэ гансата,иимэ арюунаар асарааш -Жаргаха хуби, тулихыншхажуугаар шамда тудаал!» — гэжэ нилээд гүн бодолой, ажабайдалай һаруул талые харуулна гээшэ ааб даа.Мүн тиихэдэ А. Бадаевай поэмэнүүд соохи уран гоё хурса һаруул образууд болон үйлэ хэрэгүүд уншагшадай ухаан бодолдо хадуугдан үлэдэг. Эндэ мүнөө үедэ үгы болошоһон «Олзон нютагай магтаал», «Эхэнэрэй хуби заяан», «Һур харбаанай дуунууд» гэһэн поэмэнүүд соо нютагай шарай, арад зонойнгоо хэр угай ёһо заншалнууд болон уран һайханай үйлэнүуд хүн зоной эстетическэ ойлгомжодо нилээдгүй ехэ түлхисэ болоно гээшэ бэзэ. Тиимэһээл сонедууд гү, али балладанууд гү, али дүрбэн, найман мүртэй шүлэгуүд соогоо автор энэ замби дээрэ турэһэн хүнэй оюун ухаанай сэсэглэлтэ болон үйлэ хэрэгүудтэ шүлэглэмэл зохёолнуудаа үргэнөөр дэлгээхэ гээшэ бэзэ. «Байгаалиин жама ёһоор», «Хабсагай орьёл хаданууд нэгэтэ болохоб гээд», гэхэ мэтэ дүрбэн, найман мүртэй шүлэгуүд соо авторай наһанай гүн философи, наһанайнь жама ёһо, нангин дурсалга харуулагдаха ха гэжэ бодомжолхоор.Алексей Даниловичай олохон шүлэгуүд дуунууд боложо үргэн олондо мэдээжэ, дуратайгаар дуулалдадаг болошонхой. «Ивалгамни», «Булган тоонто Буряаднай», «Хориин вальс» гээд лэ зуугаад гаран дуунууд бии.Тиимэһээл дүршэл ехэтэй, бэлиг түгэлдэр композиторнууд дуратайгаар шүлэгуудыень дуун болгодог байха.Республикынгаа ниитын болон литературна ажабайдалда эдэбхитэйгээр хабаадалсажа, Буряадай искусство, литературын хоёрдохи декадада (1959), Ази Африкын оронуудай залуу уран зохёолшодой Ташкентдэ болоһон уулзалгада (1976) гэхэ мэтэ үндэр шатын үйлэ хэрэгүүдтэ хабаадалсаһан габьяатай 2003 ондо «Хуби заяан» гэһэн томохон шүлэгүүдэй ном гаража, Буряадай гүрэнэй шанда хүртэһэн юм. Буряадай соёл, искусство болон литературын урда ехэ габьяатай байһанайнь түлөө Россин гүрэн түрын «Хани барисаанай» орденоор шагнагдаһан, «Буряад Республикын Соёяой габъяата хүдэлмэрилэгшэ» гэһэн үндэр нэрэ зэргэтэй болоһон байха.Бэлиг талаанаар баян, тодо хурса зохёолнуудынь Буряад Республикын Соёлой министерствын зууршалгаар А. Д. Бадаевай «Шэлэгдэмэл зохёолнууд» буряад, ород хэлэн дээрэ тусхай хоёр боти ном 2007 ондо хэблэгдээ.

http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/1/article/-8515c3fc51/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=1203946df5f0b65971cb7ebaf56bb6c0
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:11 +0000

НЭРЭ НЭРЭЭРНЬ ДУРДАЯ

Сэлэнгын аймагай дэбисхэр дээрэ байһан Сонгоолой, Бултамарай, Галуута-Нуурай дасангуудай бүлэг ламанар ангиин дайсад гэжэ хардуулаад, 1931 ондо тушаагдаһан байгаа. Буряадай ССР-эй Верховно Сүүдэй 1990 оной январиин 16-най тогтоолоор эндэ дурдагдаһан 38 ламанарай арюун нэрэнүүд бүлтадаа сагааруулагдаа. Тэдэнэрэй хэнииньшье хадаа ямаршье зэмэгүй, сэбэр сэхэ байгаа бшуу. Түүхын алдуунууд иигэжэ заһагдана.

Бадмацыренов Дылгыр – Сэлэнгын аймагай Үбэр-Зөөхэйн сомоной Цанхир һууринда 1881 ондо түрэһэн, тушаагдаха үедөө Бултамарай дасан дээрэ ажаһуужа байгаа, 3 жэлээр хаагдаһан;

Болхоев Лубсан – Сэлэнгын аймагай Ноёхоной сомоной Сүхэ-Тагалцар һууринда 1893 ондо түрэһэн Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 3 жэл абаһан байна;

Будадоржиев Гунга – Ноёхоной сомоной Хүл һууринда 1903 ондо түрэһэн Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, мүн лэ 3 жэлээр сүүдлүүлэгдээ;

Будадоржиев Дамби – Ноёхоной сомоной Хүл һууринда 1891 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдаад, арбан жэлээр хаагдаһан байна;

Вандаев Гуро, Ноёхоной сомоной Мэнгэй һууринда 1909 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдаад, 3 жэлээр сүлэгдөө;

Ванкеев Даба-Самбуу – Үбэр-Зөөхэйн сомоной Царам һууринда 1886 ондо түрэһэн, Бултамарай дасан дээрэһээ баригдажа, 3 жэлээр хагдаа;

Ганжуров Цыден – Үбэр-Зөөхэй һууринда 1901 ондо түрөө, Бултамарай дасан дээрэһээ тушаагдажа, 3 жэлээр хагдаа;

Гомбоев Лыкшит – Ноёхоной сомоной Урда-Царам һууринда 1907 ондо түрөө, Сонгоолой дасан дэрэһээ тушаагдаад, 3 жэлээр түрмэдэ хаагдаа;

Гончиков Улзытэ, Үбэр-Зөөхэйн сомоной Хониной-Нюга һууринда 1891 ондо түрэһэн, тушаагдаха үедөө энэл нютагта ажаһуужа байгаа, 5 жэлээр хаагдаһан байна;

Гындунов Даши – Царам һууринда 1888 ондо түрэһэн, Бултамарай дасан дээрэһээ тушаагдажа, 3 жэлээр хагдаа;

Гындунов Самдан –Царам һууринда 1902 ондо түрэһэн, Бултамарай дасан дээрэһээ тушаагдажа, 3 жэлээр хагдаа;

Дашиев Бато-Мунко – Үбэр-Зөөхэйн сомондо 1855 ондо турэһэн, Бултамарай дасан дээрэһээ тушаагдажа. Буряад-Монголой АССР-эй газар дээрэ 3 жэлдэ ажаһууха эрхэгүйгүүр сүлэгдэһэн байна;

Дашиев Дымбрыл – Цанхир һууринда 1903 ондо түрөө, тэндэ ажаһуужа байтараа тушаагдажа, 3 жэлдэ түрмэдэ һууха болоһон;

Доржиев Жимба (мүн Бабасан) – Ноёхоной сомоной Үзүүлэй һууринда 1878 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэлээр хаагдаа;

Доржиев Мани-Бадар (Лубсанов, мүн Буянтуев) – Ноёхоной сомоной Хёлго-Тагалцар һууринда 1902 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэлээр хаагдаа;

Жимбеев Цырен – Ноёхоной Мэнгэй һууринда 1894 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдаад, 5 жэлээр хаагдаһан байна;

Ирдынеев Данзан – Ноёхоной сомоной Согоото һууринда 1897 ондо түрөө, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдаад, сүлэлгэдэ ябуулагдаһан байха юм;

Ирдынеев Ширап – Түбэд орондо 1880 ондо түрэһэн, Ноёхоной сомоной Согоото һууринда ажаһуужа байһанаа тушаагдаад, 10 жэлээр түрмэдэ хагдаа;

Лхамажапов Жалсарай – Үбэр-Зөөхэйн сомоной Цанхир һууринда 1887 ондо түрөө. Тэндээл ажаһуужа байһанаа тушаагдаад, 10 жэлээр хаагдаа;

Матушкеев Даша-Нима, Тамчын сомондо 1881 ондо түрэһэн, Галуута-Нуурай дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэл абаһан байна;

Норбоев Дашидондок – Үбэр-Зөөхэйн сомоной Цанхир һууринда 1892 ондо түрэһэн, Бултамарай дасан дээрэһээ тушаагдаа, 3 жэлээр түрмэдэ хаагдаа.

Ринчинов Бамдацырен — Ноёхоной сомоной Царам һууринда 1874 ондо түрэһэн, тэндээ ажаһуужа байһанаа тушаагдаад, 3 жэлээр хаагдаа;

Ринчинов Дандар – Цагаан-Хушуун һууринда 1877 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 3 жэлээр сүлэгдэһэн байна;

Ринчинов Даши (Лубсан) – Цагаан-Хушуун һууринда 1901 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэлээр хаагдаһан;

Ринчинов Ендон – Ноёхоной сомоной Үхэр-Царам һууринда 1905 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 3 жэл абаһан байна;

Ринчинов Содном – Ноёхоной сомоной Үхэр-Царам һууринда 1903 ондо түрөө Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдаад, 5 жэлээр түрмэдэ хаагдаа;

Сынгеев Сыретор – Ноёхоной сомоной Модоной-Заха һууринда 1891 ондо түрэһэн, Галуута-Нуурай дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэлээр хаагдаа;

Табданов Бумба – Ноёхоной сомоной Цайдам һууринда 1909 ондо түрөө, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 3 жэлээр хаагдаа;

Тубденов Сангажап – Ноёхоной сомоной Мэргээстэ һууринда 1905 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэл абаһан;

Тубденов Хандажап – Ноёхоной сомоной Мэргээстэ һууринда 1892 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэл абаһан;

Ухинжапов Балдан – Ноёхоной сомоной Урда-Царам һууринда 1875 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 5 жэлээр хагдаа;

Улумжиев Лубсан-Батоцырен – Ноёхоной сомоной Согоото һууринда 1890 ондо түрэһэн, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдажа, 10 жэлээр хагдаа;

Цоктоев Аюша – Ноёхоной сомоной Хелго-Тагалцар һууринда 1903 ондо түрөө, Сонгоолой дасан дээрэһээ тушаагдаад, 3 жэл абаа;

Чагдуров Намсарай – Үбэр-Зөөхэйн сомоной Цанхир һууринда 1897 ондо түрэһэн, Бултамарай дасан дээрэһээ тушаагдаад, 5 жэлээр хаагдаһан байна.

Дээрэ гансал Сэлэнгын аймагай дэбисхэр дээрэ түрэһэн хүнүүдынь дурдагдаба. Тэдэнэй дунда, Хяагтын аймагта түрэһэн хэдэн хүн ороһон байна.

Нэрэ нэрээрнь дурдая: [Список реабилитированных служителей дацанов, репрессированных в 1931-ом году в Селенгинском районе] // Буряад үнэн. 1991. мартын 27.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/1/article/nehreh-nehrehehrn-durdaja/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=ad27382024d5455b24df1fcd582db1f7
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:15 +0000

БУРЯАД ДРАМЫН ТЕАТР АГАДА

Буряадай элитэ ехэ уран зохёолшо Дашарабдан Батажабай мэндэ ябабал эдэ үдэрнүүдтэ түрэһөөр 90 наһанайнгаа ойе угтажа байха бэлэй. Теэд хүн гээшэ энэ юртэмсэдэ буужа ерэхэдээ наһанай хэмжүүртэй буужа ерэдэг, энэмнай одоол зайлашагүй жама гээшэ бэзэ. Газар дэлхэй гэшхэжэ гараһан оройдоол 57 жэлнүүд соогоо Дашарабдан Одбоевич тоонто нютагаа, Буряад дайдаяа бүхы дэлхэйдэ мэдээжэ болгожо үрдиһэн, үхэлтэ ехэ дайндашье хабаадаа, удаань томо томо захатануудые байгуулжа арад түмэндөө бэлэглээ. Хорёод жэлнүүдэй туршада Буряад драмын академическэ театрай уран зохёолой таһагые даажа ябахадаа хэдэн олон зүжэгүүдээ түрэл тайзан дээрээ табюулһан байха. Иимэ ехэ үндэр нэрэтэй, үндэр солотой хүнтэй ажаллажа байһан золтой буряад театрай зохёохы ажалтан Дашарабдан Одбоевичайнгаа ойн баярта концерт наадаяа бэлдэжэ, түрэл тоонтонь болохо Агын дайдаар ябажа ерэхэеэ арбан һарын 31-дэ мордобо.
Ага дээрэ, Могойто, Догой, Хүнхэр, Согто-Хангил, Хара-Шэбэр, Ушарбайгаар ябажа хэдэ хэдэн концертнүүдые үгэхэ, тиигэжэ арабан нэгэн һарын 5-да бусажа ерэхэ ёһотой. “Үндэр солынь үргэе!” гэжэ нэрлэгдэһэн энэ концертдэ Д. Батажабайн бэшэһэн зүжэгүүдһээ хэһэгүүд, шог зугаа нааданууд элбэгээр оронхой, аялга һайхан дуунуудшье бии. Концерт нааданда Россиин арадай артистнар Людмила Дугарова, Лариса Егорова, Россиин габьяата артистнар Олег Бабуев, Дамбадугар Бочиктоев, Буряадай арадай артист Зоригто Ринчинов, Буряадай габьяата артистнар Дабацу Юндунова, Сэнгэ Ломбоев (Ага), Болод Динганорбоев (Ага), Жаажан Динганорбоева, Бэлигтэ Дамбаев, Солбон Субботин, Дарима Цыденова, Галина Галсанова (Ага), залуу артистнар Ринчин Турлаков, Оюна Тудупова (Ага), Сэсэгмаа Дондокова гэгшэд хабаадана, тус концертые найруулан табигша Буряадай искусствын габьяата ажал ябуулагша Баярма Жалцанова.

Театрай уран зохёолой таһаг
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/1/article/burjaad-dramyn-teatr-agada/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=ab264bf78f2b3c6c7ad6a7008b3f2d11
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:17 +0000

Гашуудал

Монгол Улсын Арадай артист, Россиин Федерациин Буряад Республикын Арадай артист, профессор, Хуасай обогой Дэмбэрэлэй Жаргалсайхан удаан үбшэлһэнэй хойно 2011 оной ноябриин 4-дэ наһа бараба.
Д.Жаргалсай хан 1939 ондо Дорнод аймагай Дашабалбар сомондо түрөө. 1948—1954 онуудта Дашабалбар, Баян-Уул сомонуудай дунда һургуулида һуража, 1956-1959 ондо Дорнод аймагай болон Улсын хүгжэмтэ драмын театрта дуушанаар ажаллажа, уран бүтээлэй замаа эхилһэн байна. 1961-1966 ондо Болгариин София хотын консерваторидо һуралсажа, оперын дуушанай мэргэжэлтэй болоһон байна.
Д.Жаргалсайхан 1966-1990 ондо Монголой Гүрэнэй оперо баледэй театрта гол дуушанаар ажаллажа, хамаг наада харагшадай дура буляаһан олон уласай хэмжээнэй алдарта дуушан байһан юм. «Ушартай гурбан толгойдо» Балган, «Мартагдашагүй 42 хоногто» Хасбаатар, «Тэмсэлдэ» Дандар гэхэ зэргэ монгол оперын зохёолнуудта гол рольнуудые, Бородиной «Игорь ван» оперодо Кончак, Б.Сметанын «Худалдагдаһан бэри» оперодо Кецал, Россиниин «Севилиин үһэшэн» оперодо Дон Базилио болон бусад хамта дээрээ хорёод шахуу оперонуудта 30 гаран гол дүрэнүүдые дабтагдашагүй һайханаар наадаһан байна.
Д.Жаргалсайхан Хитад, Болгари, Венгри, Чехословаки, Австри, Вьетнам, Солонгос, Югослави гэхэ мэтэ хорёод оронуудта олон удаа наада тоглолто хэһэн байна. Мүн Бүхэдэлхэйн залуушуул болон оюутанай VI, VII, VIII, IX фестивальнуудта оролсожо, арадай дуунай, оперын дуунай түрүү һууриин тэмсэлнүүдтэ олон удаа медальнуудта хүртэһэниинь монгол оперын хүгжэмые дэлхэйдэ суурхуулһан үзүүлэлтэ болоһон юм. Тиигэжэ дуулахын зэргэ «Хэдэн нюсэгэн хонин», «Ёохор хатарая», «Хормойнь хиисээд бушаганаа» гэхэ зэргэ арадай дуунуудые мэргэжэлтэ дуушадта зорюулан найруулжа, мэргэжэлдэ хабаатай хэдэн арбаад үгүүлэл, очеркнуудые, «Мартаагүй» гэжэ дурсамжын ном, «Дуунай аялгаар ураниие томохо» гэжэ дуулаха арга зүйн ном, «Халуун эльгэн нютаг», «Баабай Чингэс» гэжэ нэрээр 4 гаран дуу, арии, романс багтааһан суглуулбаринуудые гаргажа ниитын хүртээл болгоо.
Һүүлэй жэлнүүдтэ «Дуумни зэдэлыш” , “Хүндэлэлгын дээжэ”, “Гансахан гаталха наһаяа” гэжэ дуунай түүбэри боти эмхидхэн ноотыень бэшэжэ, дуушанай хоолойн түрэлөөр ангилан хэблүүлжэ, олон уншагшадта болон мэргэжэлтэ уран бүтээлшэдтэ бэлэглээ юм. Д.Жаргалсайхан оперын урлалай шэглэлээр һураһан мэдэһэнээ залуу уран бүтээлшэдтэ эблүүлхэ зорилгоор дээдэ һургуулида багшалхын зэргэ «Эртний сайхан» ансамбльда дуулажа зон олоной хайра хүндэдэ хүртэһөөр байба.
Д.Жаргалсайхан 1969 ондо Монгол Уласай габьяата артист, 1976 ондо Монгол Уласай Арадай артист гэһэн нэрэ зэргэ абаа,1988 ондо Болгариин Кирилл-Мефодийн 1 дүгээр зэргийн одонгоор шагнагдаа, 2006 ондо Россиин Федерациин Буряад Республикын Арадай артистын нэрэ солодо хүртөө.
Монголой Арадай артист Дэмбэрэлэй Жаргалсайханай уужам дорюун хоморой һайхан хоолой, зүжэглэхэ дабтагдашагүй ехэ абьяас бэлиг, туушатай хүдэлмэришэ зан шэнжэнь Монгол ороной болон гадаадын олон ороной үзэгшэдэй сэдьхэл зүрхэндэ мүнхөөр хадуугдан үлөө
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/article/gashuudal/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=87c1e51ba23b63242aecfa0e7edcc3fc
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:19 +0000

Бутидэй Дондог дуушанай концерт ноябриин 3-да үнгэрхэнь

Автор: Ешигма Цыбенова
“Байгал” театрай дуушан Бутидэй Дондогой концерт Буряадай оперо болон баледэй театрай тайзан дээрэ ноябриин 3 үдэшэ 18 сагта үнгэрхэнь. Шэнэхээнһээ гарбалтай арадай дуунуудые гүйсэдхэдэг дуушантай суг “Байгал” театрай гол дуушад, моринхууршадай чуулга, арадай хүгжэмтэ зэбсэгүүдэй оркестр мүн дуушан Чингис Раднаев гээд энэ нааданда хабаадаха гээд мэдүүлэе.

2007 онһоо хойшо гүрэнэй дуу хатарай «Байгал» театрта хүдэлдэг Бутидэй Дондок Буряад орондо мэдээжэ болонхой. «Аба эжын захяа», «Жаахан шарга», «Эрбэд соохор» болон бусад аялга дуунуудые Бутидэй Дондок дууладаг, гүйсэдхэһэн арадай дуунуудые суглуулжа, шэнэ диск гаргаа юм. Энэ ушараар уулзажа, Бутидэй Дондогтой танилсажа, зохёохы ажалайнь ябадалаар һонирхоһон байнабди.
— 2002 ондо Хайлар хотын үндэһэтэнэй дуу хүгжэмэй һургуули, һүүлдэнь хоёр жэл Хүхэ хотодо һурааб. Дуунаймни гол багша Должин багша гээд байгаа. Должин багшада дүрбэн жэл һурааб. Рабдан багша нотын хэшээл заадаг һэн, хажуугаарнь хитад хэлэн дээрэ дахалта хэшээлнүүд байгааб даа, — гэжэ залуу дуушан хөөрэнэ. — Дуу һуража эхилхэдээ, бузар хүшэр шэнги гэжэ һанаа һэмби. Юундэшье энэ дуунай харгы шэлэбэ гээшэбииб, ямар залхуутай юм, хоолойгоо иишэн яабаш, тиибэш гэжэ хэлэхэ, хүшэр һэн.
Багаһаа тамиршан болохо хүсэлтэй буряад хүбүүхэн, бүхэ барилдаанда дуратай байгаа. Тиимэһээ дуушанай харгы шэлэхын урда тээ, оло дахин лэ ондоо тээшээ мүрөө табиха гэжэ һанаада абтагдаа. Тиибэшье дүрбэн жэл һураад ерээд, үшөөл дуулаха болихоёо мэдээгүй, нютагайнгаа музейдэ хүдэлжэ байхадань, нютагаархидынь Бутидэй Дондогые урмашуулан дэмжээ, залаа болоно. Уртын дуунай урилдаанда хабаадахыень дурадхаа юм.
— Һомоной дарганууд дуугаараа ябыш даа, манай музейдэ яахабши. Хүх-хотодо залуу дуушадай уртын дуунай урилдаан конкурс болохонь, тэрээндэ ошожо үзыш даа. Мүнгэ алтыень, харгыешни даахабди, ябажа үзыш, шадаха болихошье һаа, — гэжэ хэлээ һэн гээд Дондок дурсана.
Тиигэжэ Бутидэй Дондок дахяад аза талаангаа туршажа үзөө. Үбэр-Монголой 180-яад дуушадай хабаадалгатай конкурсдо хабаадажа, түгэсхэлэй шатада гараһан байна.
Уртын дуунай урилдаан миин арадай дуун шэнги бэшэ гэжэ дуушан хэлэнэ. Уртын дуумнай, манай Европын гүрэнөөр адлидхажа үзэхэдэ, оперно актнуудта адли, тэрээн шэнги үргэн сараатай, ното соо дуулагдадаг, дээшээ дуулагдаха, доогуур абтагдаха ехэ дуун гэжэ би ойлгодогби. Мэргэжэлтэн, эрдэмтэд мүнөөшье болотор гайхан шүүмжэлдэг гээшэ, уртын дуун хайшан гэжэ, яагаад иимэ маягаар зохёогдоһон гээшэб. Арад зон зохёожо, өөһэдөө дууладаг байгаа ха юм. Тэрэмнай нэгэ зүйлэй хоолойень шалгаха, хүнэй һайн хоолойе харуулха тиимэ дуун гээшэл даа.
«Арадай дуунуудые дуулахадаа, мүнөө зарим залуушуулнай, минии һанахада, шал ондоогоор, ондоо аялгатайгаар дуулажа байна. Энэмнай ехэ буруу гэжэ һананаб. Арадаймнай дуун тэрэ урда сагта яажа дуулагдажа байһан бэ, тэрэ янзаар аянгыень дуулагдаха ёһотой» – гэжэ Бутидэй Дондок һанамжаяа мэдүүлнэ.
— Дуулаха дуратайл һаа, зүбөөр һураад, зүбөөр дуулаха хэрэгтэй. Залуушуул, бидэ, арадай дууе энэ һайхан үб хүрэнгыень буруугаар дуулаад, саашаа ябаха болоо һаамнай, 20-40 жэл болоод, саашаа дараа ямар болоод байхаб энэ дуумнай? «Аба эжын захяае» мүнөө залуу зоной дуулахыень шагнааб, тиихэдэмни «Алтан шара наран» гэһэн арадай дуунай аялгаар дуулажа байна. Иигээд худхаад, ондо ондоогоор дуулажа байна. Энээхэн «Аба эжын захяа» «Алтан шара наранһаа» тад ондоо аянгатай дуун ааб даа – гээд голхорон дуушанай хөөрэжэ байһаниинь ойлгохоор.
Бутидэй Дондок саашадаашье эртэ урда сагһаа дамжан ерэһэн арадайнгаа дуунуудые тэрэл зандань, тэрэл аялга маягыень алдангүй дуулажа байха хүсэлөө мэдүүлээ. Хажуугаарнь мүнөө үеын зохёолшодой дуунуудые заатагүй дуулаха бэзэ. Теэд дуушанай хэлэһээр, Буряад орондомнай гоё һайхан шэнэ дуунууд үсөөнөөр бэшэгдэнэ, хомор.
Шэнэхээн нютагта үндыжэ, түрэл бууса — түүхэтэ Буряад ороноо ерээд байхадаа, Бутидэй Дондок нютагтаа ажаһуудаг 79 наһатай нагаса эжыгээ һанан һанан ябадаг байна.
— Минии эжы Бутит, үнэхөөрөө, минии нагаса эжы болоно. Нагаса эжынгээ гэр дээрэ, гар дээрэ хүн болоһон хүмби. Нагаса эжыдээ байгаад лэ томо болооб, намайе һургуулида һургаа, мүнөөни мүнөө хүрэтэр миниингээ түлөө һанаагаа зободог, тиигээд нагаса эжынгээ нэрээр мүнөөшье болотор ябанаб даа. Эхэнэр хүн гэжэ хэлэхэдээ, хамагай түрүүн эжыгээ ехэл хүндэдхэдэгби. Нээрээл, юунһээшье үлүүгээр, сэдьхэлдээ хүндэлөөд лэ, минии сэдьхэл соо минии амиды бурхан гэжэ һанадагби. Бүхыл хүнэй эжы өөртэнь һайн байдаг гээшэ. Энэ һайхан бэеымнай олгожо үгэһэн, энэ һайхан харгыда маанадые оруулжа үгэһэн, юунһээшье үлүү хүндэтэй, хамаг зондо хүндэтэй байха ёһотой гэжэ һанадагби, — гэжэ нагаса эжынгээ нэрэ холын хари газараар, түрэл дайдадаа дээрэ үргэжэ, һайханаар нэрлүүлжэ ябаһан залуу дуушан хэлэнэ. — Бүхы эжынэрнай зобоонгүйгөөр жаргажа, зогсонгүйгөөр баяжажа, буурал сагаан наһа наһалжа, бурхантай, буянтай ябаг лэ даа.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/1/article/3-3-3-3-1/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=09c72a356a74c045f20922e78a993195
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:22 +0000

Монгол Улсын арадай зүжэгшэн Дэмбэрэлэй Жаргалсайхан наһа бараа

Монгол Улсын ардын жүжигчин, Оросын Холбооны Буриад Улсын ардын жүжигчин, профессор Хуацай омгийн Дэмбэрэлийн Жаргалсайхан нь удтал хүндээр өвчилж байгаад 2011 оны 11 дүгээр сарын 4-ний өдөр таалал төгсөв.

Д.Жаргалсайхан 1939 онд Дорнод аймгийн Дашбалбар суманд төржээ. 1948-1954 онд Дашбалбар, Баян-Уул сумын дунд сургуульд суралцаж, 1956-1959 онд Дорнод аймгийн болон Улсын Хөгжимт Драмын театрт дуучин, гоцлол дуучнаар ажиллаж уран бүтээлийн замаа эхэлсэн байна.

1961-1966 онд БНБАУ-ын Үндэсний Хөгжмийн Академид суралцаж дуурийн дуучны мэргэжил эзэмшжээ. Д.Жаргалсайхан 1966-1990 онд Улсын Дуурь Бүжгийн театрт гоцлол дуучнаар ажиллаж үзэгч түмнийхээ хайр хүндэтгэлийг хүлээсэн олон улсын хэмжээний алдарт дуучин байсан юм.

Тэрээр “Учиртай гурван толгой” дуурийн Балган, “Мартагдашгүй 42 хоног”дуурийн Хасбаатар, “Тэмцэл” дуурийн Дандар зэрэг үндэсний 10 гаруй дуурийн гол дүрд, А.Бородины “Игорь ван” дуурийн хан Кончак, С.Сметоны “Худалдагдсан бэр” дуурийн Кецал, Ш.Россинийн “Севилийн үсчин” дуурийн Дон Базило зэрэг 20 шахам дуурийн 30 гаруй дүрийг давтагдашгүй сайхнаар бүтээжээ. Д.Жаргалсайхан тухайн үеийн ЗХУ, Болгар, Унгар, Чехословак, Австри, Вьетнам, Соллонгос, Хятад, Энэтхэг, Финланд, Югослав зэрэг хориод орондолон удаа тоглолт хийж байлаа. Мөн Дэлхийн Залуучууд Оюутны Ү1, ҮП, ҮШ, 1Х их наадамд оролцож ардын дуу, дуурийн дуучны тэмцээнээс удаа дараа медаль хүртэж байсан нь Монголын дуурийн хөгжмийг дэлхийн дэвжээнд гаргасан том үзүүлэлт болсон юм.

Мөн тэрээр дуулахын зэрэгцээ “Хэдэн гялаан хонь”, “Ёохор хатаръя”, “Хормой нь хийсээд давлаа” зэрэг ардын дуунуудыг мэргэжлийн дуучдад зориулан найруулж, мэргэжлийн холбогдол бүхий олон арван өгүүлэл, найруулал, “Мартаагүй” гэдэг дурсамж ном, “Дуулах эгшгээр ур томохуй” гэх дуулах арга зүйн ном туурвиж, “Халуун элгэн нутаг”, “Баавай Чингэс” гэдэг нэрээр 40 гаруй дуу, ари, романс багтсан цомгуудыг гаргаж нийтийн хүртээл болгожээ.

Сүүлийн жилүүдэд “ Дуумни зэдэлыш” , “Хүндэтийн дээж”, “Ганцхан туулах насных” хэмээх дууны түүвэр ботийг эмхэтгэн ноотлоод дуучны хоолойн төрлөөр ангилан хэвлүүлж, нийт уншигчид болон мэргэжлийн уран бүтээлчиддээ өргөн барьсан юм. Д.Жаргалсайхан дуурийн урлагийн чиглэлээр сурсан мэдсэн ээ залуу уран бүтээлчдэд өвлүүлэхээр СУИС, ХБК-д багшлахын зэрэгцээ
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/browse/1/article/-57cfb28055/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=2a8e3526528687e908b38548efbe1825
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:27 +0000

Элитэ уран зохёолшо Дашарабдан Батожабайн түрэһөөр 90 жэлэй ойдо зорюулагдаһан “Үндэр солынь үргэе!” гэһэн нэрэтэй концерт Улаан-Үдэдэ үнгэрбэ

90 жэлэй саана Агын дайдын зүүн хойгуур, налгайхан ташаланда түбхинэһэн Догой нютагта Абармидай Гомбынхи хүбүүтэй болобо... Тэрэ гэһээр аяар ерэн жэлнүүд хойно хойноһоо һубарилдан, түүхын гүн руу ходорон үнгэршэбэ... “Абамни намайгаа гурбан һаратай байхадамни суг улаа нэхэдэг нүхэртэеэ, Батажабтай, Догой соогоо суутай эмнигээр андалдаһан юм”, – гэжэ Дашарабдан Одбоевич хожомынь дурсалганууд соогоо хэлэһэн байдаг.

Буряадай арадай артист Олег Бабуевай хөөрэһөөр: “Буряадаймнай уран зохёолшо Дашарабдан Одбоевичай Батожабайн түрэһөөр 90 жэлэйнь ойдо зорюулжа бэлдэһэн “Үндэр солынь үргэе!” гэһэн концерт-нааданууд амжалтатай үнгэрбэ. Дашарабдан Одбоевичай наһанай намтар тухай дурсабал, дайнай урда Улаан-Үдын театральна-хүгжэмэй училище дүүргэжэ, артист боложо гараһан байгаа. Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын театрта ажалтай болоод байтарынь... дайн эхилээ бэлэй... Новосибирскын лётнэ һургуули дүүргээд, лётчик боложо дайлалдаһан юм... Агууехэ Совет ороной олон яһатан арадуудай үхэлтэ дайе даража, жаргалтай һайхан ажабайдал тогтоохо хэрэгтэ Дашарабдан Одбоевичай оруулһан хубита сэгнэшэгүй ехэ. Дашарабдан Батожабайн бэшэһэн олон тоото зохёолнуудай нэгэн – 1955 ондо бэшэгдэһэн “Адуушанай дуун” гэжэ повесть, удаань тэрээнээ Константин Минц Евгений Помещиков хоёр киносценаристнуудтай суг кино болгоһон юм... “Адуушанай дуунда ” наадаһан Владимир Манкетов сценариин автор Дашарабдан Батожабай хоёрто “Москва хотын хүндэтэ милиционер” гэһэн нэрэ зэргэ олгогдожо, тэрэ үедэ Литинститудаа дүүргэһэн Батожабай тархяа, үндэр саанаа, үшөө дээрэ үргөөд, нютагаа бусажа ерээ бэлэй”.Буряад арадай аман зохёол гээшэ ехэл һонин даа... Энээниие багаһаа һанирхожо Дашарабдан Батожабай хүдөөдэ эрэ болоо ха юм... Хүдөөгэй уран хэлэтэй аха наһатан ехэл һонин үльгэр, туужа, домогуудые хөөрэлдэдэг байгаа... Шагнаха дуратай һэн... Тиигээд энэ хөөрөөнүүд дээрэнь үндэһэлжэ “Эдир баатар Сэнгэ, тэрэнэй нүхэр Сунды Мэргэн” гэһэн поэмэ бэшээд туршана... Тэрэнь 1945 ондо “Бурят-Монголой үнэн” газетэдэ хэблүүлэгдээ... Театрай литературна таһагые даагша Николай Шабаев: “Дашарабдан Батожабайн зохёолнуудай зарим тэдыеньшье нэрлээ һаа: ”Эгээл үнэтэй” гэжэ рассказ, “Шобдог”, “Галта мүрэн”, “Дойбод сохилго” гэһэн зүжэгүүд. 1957 ондо “Багшашни хэн бэ?” гэжэ повесть, “Барометр шуурга харуулна” гэжэ зүжэг, 1959 ондо “Задалагдаагүй бэшэг” гэжэ повесть, тиихэдэ энэл ондо “Алтан гэр” гэжэ киногой сценари Гомбо Цыдынжапов Ежов хоёртой бэшээ һэн, тэрэмнай “Мосфильм” киностудида табигдаа бэлэй. Ехэнхидээ зүжэгүүдые бэшэжэ, олоор хэблүүлээ, театртаашье табюулаа...”Конөертын эхилээгүйдэ заал соо һууһан зохёолшын наһанай нүхэр Лхамасуу Батуевнада Буряад Республикын соёлой яаманай министрэй орлогшо Сергей Добрынин, Буряад театрай захирал Доржо Балданов гэгшэд баглаа сэсэг барюулба. Буряад драмын театрай артистнар “Төөригдэһэн хуби заяан”, “Урбаанай уршагта ябадалнууд” гэһэн зүжэгүүдэй хэһэгүүдые наадажа, зал соо олоороо сугларагшадые баясуулба гээд тэмдэглэе.Дурсалганууд,.. дурсалганууд... Хүн гээшэ алтан дэлхэй дээрэ амида бэе оложо мүндэлхэдөө нэгэл зорилготой ерэдэг байһан байха. Тэрээхэн зорилгоёо гүйсэд дүүрэн бэелүүлхэ гээшэ хүшэрхэн лэ байдаг гээшэнь мэдээжэ, гэбэшье арад зондоо байһанаа баранииень үгэжэ ажаһууха – үсөөхэн лэ бэлигтэнэй талаан юм бэзэ. Тиимэ хүнүүдэй нэгэн болохо Даша-Рабдан Батожабайн хэһэн ехэ хэрэгүүдынь, үндэр һайхан нэрэнь, үшөө үндэр солонь үлэнхэй юм даа...
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/article/90-90-90/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=48e5e0fccdf79ade09da45103c820316
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:29 +0000

Буряад драмын театрай толлолгын баяр наадан 12 һарын 1-нэй, 2-ой, 3-най үдэрнүүдтэ

Шэнээр заһабарилгада ороһон сагһа хойшо үнинэй хүлеэгдэһэн Буряад драмын театрай байшангай үргэн харагшадтаа үүдэеэ нээхэ сагынь одоолшье ойротобо хэбэртэй. Ноябриин 18-да тус театрай доторой түхеэрэлгэнүүдые шэнэлэлгын хүдэлмэринүүдые түрүүшын үдэрһөө хойшо өөрынгөө тусхай харгалза доро барижа байһан республикын Юрэнхылэгшэ В. В. Наговицын Буряад драмын театр хүрэжэ, барилгашадтай болон театрай хүтэлбэрилэгшэдтэй уулзаба. Театрай байшангай тэбхыжэ һууһан ханаһаа бэшэн үндэһөөрөө шэнэлэгдээ, Вячеслав Владимировичтай барилгашад уулзахадаа, хэдэн хоногһоо, онсолон хэлэбэл арбан хоёрдохи һарын 1-дэ театрай хүтэлбэридэ, зохёохы болон зүжэг хангадаг бүхы ажалтанда шэнэ байшангай түлхюур барюулхаар бэлэн болоод байһанаа мэдүүлээ.
Тиигэжэ Гүрэнэй Хоца Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын академическэ театрай үндэһөөрөө шэнэлэгдэһэн байшан соо арбан хоёрдохи һарын 1-нэй, 2-ой, 3-най үдэрнүүдтэ шэнэ байшан толлолгын баяр наадан республикын, Улаан-Үдэ хотын хүтэлбэрилэгшэдэй, барилгашадай хабаадалгатайгаар үнгэрхэ гэжэ бэлэдхэл боложо байна.
Энэ баяр нааданда Улаан-Үдэ хотын бүхы театрнууд, бүжэг-дуунай эмхинүүд хабаадахаар бэлдэжэ байнхай.

Театрай уран зохёолой таһаг
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/article/burjaad-dramyn-teatrai-tollolgyn-bajar-naadan-12-aryn-1-n/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=ae978e1531ca616d68a7b887a9cb2b17
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:32 +0000

“Будамшуу” зүжэг мүнөөдэр Буряад драмын театрай тайзан дээрэ табигдахань
[URL=http://www.radikal.ru]

[/URLЪ\]

Ц. Шагжинай суута “Будамшуу” зүжэг бэшэгдэһэнэй хойшо Х. Намсараевай нэрэмжэтэ Буряад драмын театрта гурбадахияа табигдажа байна. Зүжэгэй найруулагша – Россиин соёлой габьяата ажал ябуулагша Туяна Бадагаева. Хүүхэлдэйн театрта “Небесный аргамак” зүжэг табижа Россиин театрнуудай дунда “Алтан багта” хүртэһэн нэрэтэй режиссёр хоёрдохиёо “Будамшуу” зүжэг табижа байна гээд һануулая. 2005 ондо “Будамшуугаа” театрайнгаа тайзан дээрэ мянгадахияа наадабабди гээд хаагаа бэлэй. Мүнөө 6 жэлэй үнгэрһэн хойно, харагшадай дуратай спектакль дахяад бусаба.
Олондо мэдээжэ Пяглайн рольдо Россиин арадай артист Марта Зоригтуева, залуу артист Гульнара Будаева хоёр, Һорниин рольдо Буряадай габьяата артистнар Солбон Субботин, Болот Динганорбоев хоёр. Будамшуугай рольдо Сэнгэ Ломбоев, Болот Динганорбоев хоёр.
Заһабарилгын һүүлдэ шэнээр нээгдэһэн Буряад драмын театрай түрүүшын зүжэг декабриин 6, 7, 8 үдэшэ 18.30 сагһаа эхилхэ гээд мэдүүлэе.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/article/budamshuu-zzhehg-mndehr-burjaad-dramyn-teatrai-tai/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=8f63f031ca475a39f4fbcff57fe12e2e
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Добавлено: 21.12.11, 18:34 +0000

МҮНӨӨДЭР ЗУЛА ХУРАЛ ЭХИЛБЭ

Автор: Д. АЮРЖАНАЕВА

Буряад ороной дасангуудта декабриин 19-21 үдэрнүүдтэ Зула хурал хурагдажа эхилбэ. Энэмнай жэлдээ нэгэ дахин хурагдадаг 6 ехэ хуралнуудай нэгэн болоно. Зула хурал хадаа Богдо Зонхобын тагаалал болоһон үдэртэ зорюулагдадаг юм. Дже Зонхобо монгол литээр үбэлэй эхин һарын 25-да «Сандуйн-жуд» гү, али «Нюусын хуряангы үндэһэн» гэжэ дандарын ёһоной номой 10 дугаар бүлэгые айлдажа байгаад, нирваан үзүүлһэн гэлсэдэг.
Зонхобо хадаа шара малгайтанай гэхэ гү, али гэлэгба шажанай үндэһэ һуури табигша мүн. Хэдэн галабуудай урда тээ гэгээрэл олоһон, найман ехэ бодисадануудай нэгэн Манжушриин хубилгаан гэжэ тоологдодог.
Манай галабта брахманай хүбүүн боложо тэрэ түрэһэн юм. Тэрэ жаахан хүбүүн байхадаа, Будда Шакьямуни Бурханда болор эрхи үргэл болгожо барихадань, Бурхан багша шабидаа иигэжэ абаралдаһан гэхэ: «Ананда! Энэ мүнөө намда болор эрхи үргэгшэ хүбүүхэн минии ном эдэгээгшэ болохо. Ерээдүйдэ минии шажанай доройтон харанхылха үедэ хойто зүгэй гэгээн гэрэл оруулжа, судар тарни хоёрые зохилдуулһан шажан дэлгэрүүлхэ. Тэрэ «Һайн оюунта» («Лубсан Дагба») гэжэ нэрэтэй гэлэн болон мүндэлжэ, «Түгэс баясхаланта» (түгэдөөр «Гандан») гэһэн хиид байгуулжа, шажан дэлгэрүүлжэ, амитанда саглашагүй туһа үзүүлхэ».
Иигэжэ Бурхан багша уридшалан мэдэжэ, хэлэн зүгнэн, өөрынгөө дотор шаби Маудгальянада нэгэ сагаан бүреэ үгэжэ, хойто зүгэй Түгэдэй саһата уулада нюулгаһан гэдэг.
Хожом, үнэхөөрөөшье, Бурхан багшын зүгнэн хэлэһэнэй ёһоор гэгээн түрэлтэ Богдо Зонхобо Лубсан-Дагба саһата Түгэдэй орондо Гандан хиидые байгуулхадаа, тэрэ Шакьямуниин нюуһан сагаан бүреэ оложо, гэлэгба ёһоной хурал номоо хуража эхилһэн түүхэтэй.
Тиимэһээ гэлэгба ёһоной хиидэйхид үглөө бүри хуралаа эхилхэдээ, сагаан бүреэгэй дуу гаргажа, номоо хуража эхилдэг. Нээрээшье, судар тарни хоёрые ёһо соонь зохилдуулһан тула Богдо ламын малгайн үнгынь газаа талань шара, дотор талань улаан байдаг. Гэлэгба гэдэгынь «буянай ёһотон» гэһэн удхатай үгэ юм.
Богдо Зонхобын дэлхэй дээрэ мүндэлхэ болоходо юрэ бусын үзэгдэлнүүд болоһон гэхэ.
Манжушриин оршодог Утайшань уулаһаа нэгэ лама танай гэртэ байрлахамни гээд, гэртэнь оробо гэжэ эсэгэнь зүүдэлбэ. Баһа нүгөө зүүдэндээ Очирвани тэнгэриһээ ялагар ошор шэдэжэрхихэдэнь, тэрэнь һамгандань орошобо гэжэ зүүдэлһэн байна.
Эхэнь алтан Арьяабаалын дүрэ тэнгэриһээ буужа, толгойнь оройгоор орошобо гэжэ зүүдэлбэ. Бүри түрэхынгөө урда тээхэнэ нэгэ сагаан хүбүүхэн хүхэнэйнь үүдэ болор түлхюурээр нээнэ, харин улаан басагахан тэрэниие аршаанаар угаана гэжэ зүүдэлээ һэн ха.
Тэрэнэй түрэһэн үдэрынь гал тахяа жэлэй арбадахи һарын арбанай үдэр 1357 ондо гэдэг. «Зонхобо» («Хүдөөгэй мангирай хүнды» гэжэ газарта түрэжэ, тэрэ нютагайнгаа нэрээр «Зонхобо» гэжэ нэршэһэн ха. Зонхобын хүмүүнэй бэе оложо, дэлхэйн хүрьһэн дээрэ унаһан газартань сагаан зандан модон ургаһан юм. Тэрэ модоной набшаһан бүхэндэ, үйһэ холтоһондонь 100 мянган бурханай дүрсэ үзэгүүд гараад байдаг ха. Тэрэ зүгтэ сагаан зандан дээрэ һүзэгтэ зон субарга бариһан, хожомоо тэндэнь Гумбум гэжэ ехэ дасан дуганай хото болоһон юм.
Амдо гэжэ Зүүн-Хойто Түбэдэй газарай лама Дондуб-Ринчин гээшэ хоёртойхон Зонхобые хүбүүшэлэн абаад, бага наһанһаань үзэгтэ оруулжа эхилһэн түрүүшынь багша байгаа.
7 наһатайдаа гэсэлэй һахилда хүртэжэ, Лубсан-Дагба гэжэ һахилай нэрэтэй боложо, энэл нэрээрээ олондо мэдээжэ болоһон юм. Зонхобын 16 хүрэхэдэнь, Дондуб-Ринчин багшань тэрэниие Дундада Түбэдэй бурхан шажанай ехэ һургуулитай газарнуудаар ном шудалхыень эльгээһэн байна. Зонхобо Түбэд ошожо, олон тоото ехэ хиидүүдэй орёо номуудые үзэбэ, айхабтар шуналтайгаар элдэб эрдэмэй багшанарта заалгаба.
Зургаан жэл гэрһээ гараһан хойнонь эхынгээ: «Гэртээ бусажа, нюураа харуула», — гэхэдэнь, «Энэ дэлхэйн юумэн бүхэн мүнхэ бэшэ, эхэ зургаан хамаг амитанда гансал туһатай юумэн Бурхан багшын һургаал байна, энээниие сүлөөгүй, саашань үзэхэмни», — гэжэ тэрэ гэртээ ошохо аргагүй, өөрынгөө дүрэ зураад, гэртэхиндээ эльгээһэн, намтай уулзабаб гэжэ һанагты гэжэ захиһан түүхэтэй.
Түрүүшын үедэ Түбэдэй ехэ шажанай түбэй ламанар залуу Зонхобые: «Ундуугай үндэр хамарта», «Садахагүй хомхой шаби», — гэжэ дээрэлхэдэг байба. Зөөри багатай, эдеэгээ буйлуулжа эдихэ сүлөөгүй дээрэһээ Зонхобо үдэр бүри таниха нүхэдэйнгөө гэртэ орожо эдеэлдэг, үл хоол залгадаг һэн ха. Тиихэдэнь «Манайда эдеэлнэ, манайда баһа эдеэлнэ», — гэлдэжэ, тэдэнь гайхалдаад, Зонхобые туршаха гэжэ булта нэгэ үдэр эдеэлхыень гэр гэртээ уриба. Тэрэ үдэр хэлсэһэнэйнгээ ёһоор, тэдэнь сугларжа, бэе бэеһээ һурахадань, бултанайдань Зонхобо эдеэлһэн байба. Нэгэ сагта айл бүхэндэ хоол бариһан байхадань, энэмнай манайнгаа туршалга мэдээд, бэеэ олон болгоод үзэгдэхэ шадалтай ехэ хүн байна гэжэ тэдэнь залуу Зонхобые хүндэлдэг болоо һэн ха.
http://www.minkultrb.ru/mehdehehsehl/mehdehehsehl/article/mndehr-zula-khural-ehkhilbeh/?tx_ttnews[backPid]=340&cHash=da64c46fbad184a76d0fd062e5f9f83f
_________________
Хитад хүн заһажа үзэхэ,
Ород хүн хаража үзэхэ,
Буряад хүн барижа үзэхэ.

Обсуждаемое